Η επίσκεψη στην Κίσαμο είναι μοναδική εμπειρία. Η γνωριμία με την επαρχία δεν έχει να κάνει μονάχα με το ζεστό και φωτεινό ήλιο, την κρυστάλλινη θάλασσα, τα φαράγγια, την παρθένα γη, την μεγάλη χρονική διάρκεια διακοπών σας στην περιοχή. Η γνωριμία με την επαρχία Κισάμου είναι ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στην μακραίωνη ιστορία της, τον πολιτισμό, την παράδοση, τα ήθη και έθιμα, την φιλόξενη ψυχή των ανθρώπων της....Όσοι δεν μπορείτε να το ζήσετε... απλά κάντε μια βόλτα στο ιστολόγιο αυτό και αφήστε την φαντασία σας να σας πάει εκεί που πρέπει...μην φοβάστε έχετε οδηγό.... τις ανεπανάληπτες φωτογραφίες του καταπληκτικού Ανυφαντή.





Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2013

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΙΣΣΑΜΟΣ, ΚΑΣΤΕΛΙ, ΙΝΑΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης*
Κάποιος "ειδήμων" έγραψε προ ετών πολύ αβίαστα, για το όνομα Κίσσαμος: 
"... το όνομα αυτό κατά πάσα πιθανότητα είναι προελληνικό". 
Παρακάτω (σωστά) απορρίπτει την εντελώς απίθανη και αυθαίρετη ετυμολογική προσέγγιση της λέξης που επιχείρησε ο Αntonio Trivan, που αγνοεί την αρχαία ελληνική, όσο δυστυχώς και οι "ειδικοί" που ελαφρά τη καρδία "ξεμπλέκουν" με την ετυμολογία της λέξης (και όχι μόνο αυτής) αποκαλώντας την... "προελληνική" άρα, κατ΄αυτούς, μη ελληνική!
Ας δούμε όμως νηφάλια και απροκατάληπτα πόσο "δύσκολη" είναι η ελληνική ετυμολογία και λογική - λογικότατη ερμηνεία της λέξης για όποιον ψάχνει - ερευνά λίγο παραπέρα απ' ό,τι μάθαμε στα σχολεία και σε πανεπιστήμια που ως πριν λίγες δεκαετίες, χωρίς καμιά περί τούτου απόδειξη, αναπαρήγαγαν την (καθόλου αθώα) άποψη πως οι Μινωίτες ......
..... δε μιλούσαν Ελληνικά, ώσπου ήρθε ο "ερασιτέχνης", ο "μη ειδικός" Τσάντγουικ να τους ξεστραβώσει/γελοιοποιήσει αναφωνώντας μόλις αποκρυπτογράφησε την γραμμική Β με τον Βέντρις: "Να λοιπόν που ένας βοσκός στη Μάνη μιλά σήμερα την ίδια γλώσσα(δωρική ελληνική διάλεκτο) που μιλούσαν οι Μινωίτες!" 
-Ψάχνουμε λοιπόν στα λεξικά και να τι έχουμε: Κυνώ σημαίνει φιλώ, στην αρχαία ελληνική.
Απ' αυτό προέρχεται το προσκυνώ (προς + κυνώ) προσκυνητής κλπ. Ο αόριστος του κυνώ είναι έκυσα ή κύσα.
Είναι γνωστό ότι οι δανεισμοί θεμάτων των ρημάτων (όχι μόνο στη νεοελληνική, μα και στις ευρωπαϊκές γλώσσες π.χ. kiss αγγλικά, kussen γερμανικά = φιλώ...) γίνονται συνήθως από το θέμα του αορίστου. Που είναι κυσ στην προκειμένη περίπτωση (βλ. "Ελλην Λόγος", Αννας Τζιροπούλου - Ευσταθίου).Αλλοιωμένα κισ- όπως πχ ανορθόγραφα γράφονται πολύ συχνά και στις μέρες μας, παρά την υπερπληθώρα "ειδικών", περιοχές ή χωριά σε επίσημα κείμενα: "Λειβάδια Ιναχωρίου" αντί Λιβάδια, Φωτακάδο, Κατσοματάδο κλπ αντί (τόπος,οικισμός, της οικογένειας των) Φωτακάδω(ν) Κα(ρ)τσοματάδω(ν)κλπ. Όπως Αζωγυρές αντί Αζογυρές (όπως Πρινές, Βατές, δηλ. τόπος με πρίνους, βάτους, από τον οζόυρο=είδος όζοντα θάμνου και όχι "σαρακίνικη" ονομασία που γράφουν κάποιοι "ειδικοί")κλπ   
Ο Αριστοφάνης (Νεφ. 81) γράφει: "Κύσον με και την χείρα δος την δεξιάν". Ο Κισσός, λέγεται έτσι γιατί "κύσει" (αγκαλιάζει,φιλά) το δένδρο ή βράχο, τυλιγμένος σ' αυτό καθώς αναρριχάται.
 Άρα: 
1. Πιθανά Κίσ(σ)αμος = Κισ- ή κυσ- και (ψ)άμ(μ)ος (άμμος).Κατά το έγκυρο μέγα λεξικό Ελληνικής Liddell & Scott: Ψάμμος ή ψάμμαθος=άμμος ενώ ψάμαθος (σημ. Κ.Ντ:με ένα μ όπως στην λέξη Κίσσαμος)=η παρά την θάλασσαν άμμος
Δηλαδή, τοποθεσία την οποία κύσει (φιλά, αγκαλιάζει) ή ψάμαθος/άμαθος (θαλάσσια άμμος). Οι Βέντρις και Τσάντγουικ εξάλλου πριν 60 περίπου χρόνια κατέρριψαν την (μάλλον σκόπιμη...) πλάνη πως οι Μινωίτες δε μιλούσαν Ελληνικά, όταν αποκρυπτογράφησαν την Γραμμική Β και αποδείχθηκε πως ήταν Δωρική διάλεκτος και όχι "προελληνική" η ομιλούμενη Γλώσσα της Γραμμικής...
2. Αν πάλι πιθανολογηθεί ότι δεν ισχύει το δεύτερο συνθετικό (ψ)άμμος, Κίσσ-αμος, απλά σημαίνει "προσφιλής" τοποθεσία, "αξιαγάπητη" περιοχή, σε ελεύθερη απόδοση.Το -αμος σε αυτή την εκδοχή είναι απλή κατάληξη.
 Όπως λέμε Πέργ-αμος κλπ. Ίσως μάλιστα το α σε αυτήν είναι η που στην ομιλούμενη επί ονοματοθεσίας της δωρική διάλεκτο γίνεται α (πχ ταν ή επί τας=την ή επί της, το κάδος=το κήδος, δηλ. φροντίδα) 

ΚΑΣΤΕΛΛΙ:  Κατά την εξαιρετική φιλόλογο, συγγραφέα  και ερευνήτρια της ελληνικής γλώσσας  κ. Τζιροπούλου Ευσταθίου, στο προαναφερθέν μνημειώδες επιστημονικό της πόνημα για το οποίο, στην εισαγωγή του, εκφράζουν τον  θαυμασμό τους κορυφαίοι άνθρωποι των γραμμάτων, στη σελ. 287 αναφέρεται: "Castellum: αλλοιωμένη προφορά του castrum όπερ εκ του castro=>κεάζω (αρχ. ελλην. ρίζα του "Κάστρο, Καστέλλι")
 ή κόσσω (σχίζω) εννοιολ. κτίσμα... castrat (γαλλική) castrato (ιταλ.) σημ. εκτομίας, εκ του ελλην. κεάζω - κόσσω –>άρα καστέλι είναι το αποσχισμένο. Ελληνικής λοιπόν προέλευσης, αντιδάνεια εκ της Λατινικής: Κάστρο - Καστέλλι = απομεμακρυσμένο. Όπως από το τέμνω –> τέμενος"...

ΙΝΑΧΩΡΙΟ:Για τον Ίναχο, προμινωϊκό εξ Αρκαδίας οικιστή της Κρήτης και το Ιναχώριο, θα μιλήσουμε άλλη φορά. Ναός πάντως της Ινώς, που να δικαιολογεί την ετυμολογία από αυτήν την (δευτερεύουσα) θεότητα, δεν υπάρχει ούτε έχουμε ένδειξη πως υπήρξε ποτέ.  

ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ: Υπό+κορωνίς/κορώνη=κορυφή,οροσειρά,κορώνα, στέμμα. Άρα Υποκορώνιο/Υποκόρωνας/Αποκόρωνας, αφού το αρχικό υ συχνότατα γίνεται α πχ: υπογράφω/απογράφω, υπομονή/απομονή.  Άρα   και όχι... του αλόγου (!!!) κορώνα (Ιπποκορώνιον) όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Αποκόρωνας λοιπόν λέγεται, γιατί είναι υπό-από την κορώνη, κάτω από την οροσειρά των Λευκών Ορέων. Τι λογικότερο;...
Όσο για το αν τα "προελληνικά" - πελασγικά ήταν "μη ελληνικά" είναι ένα άλλο, τεράστιο θέμα...
Αυτά, χωρίς καμιά διάθεση αντιδικίας, δίκης προθέσεων  ή  χαρακτηρισμών προς κανέναν, έστω και χωρίς την παραμικρή λογικοφανή τεκμηρίωση εμμένοντα σε αντίθετες απόψεις. 
Γιαυτό και θα μου ήταν χρήσιμη στην παραπέρα επεξεργασία των δεδομένων και συλλογισμών μου κάθε ευπρεπής, καλοπροαίρετη συμπλήρωση, διόρθωση ή διαφορετική άποψη. 
Εξάλλου μόνο ανόητοι δοκησίσοφοι σαν τους παπαγαλίζοντες ανοησίες "σοφούς" και "ειδικούς"  που κορόιδευαν ως "ερασιτέχνη" τον Τσάντγουικ,  δικαιούνται νομίζουν πως έχουν το "αλάθητο"...
 Χανιά 9/12/2013
* δάσκαλος, πτυχ. πολιτ. επιστημών, μελετητής ελληνικής γλώσσας και ιστορίας

9 σχόλια:

Unknown είπε...

κ. Ντουντουλάκη,
ειχα την αίσθηση (όχι τη γνώση) ότι ετυμολογικά το Φωτακάδο συντίθεται από το "Φως" και τον "κάδο". Δηλαδή εκεί όπου πέφτει (=cadere , κάδος , κάτω )το φως. Έχοντας κατά νου την τοποθεσία του χωριού αυτή η εκδοχή δε φαντάζει απίθανη. Είχα ακούσει και άλλες πιθανές εκδοχές όπως ότι ήταν το τσιφλίκι ενός Φώτη. Επίσης ότι το σημερινό Φωτακάδο είναι (ένα μικρό) απομεινάρι ενός μεγάλου χωριού/τσιφλικιού (που καταποντίστηκε απο θεομηνία) που έφτανε ως τις Βουκολιές. Γνωρίζετε περισσότερα (πηγές;)για τους Φωτακάδους ; Από Φώτης σε Φώτακας σε Φωτακάδων; Πότε συναντάται για πρώτη φορά ο όρος Φωτακάδο (Φωτακάδων) ; Επί Ενετοκρατίας πάντως θα μου φαινόταν παράξενο να υπάρχει διοικητική διαίρεση (Τούρμα) με το όνομα κάποιου. Μου έχει προξενήσει εντύπωση ότ το έχω δει γραμμένο και "Φωτακάδω", νομίζοντας ότι πρόκειται περί ανορθογραφίας. Αναμένω με ενδιαφέρον τα σχόλια σας.
costas.archondakis@gmail.com

Unknown είπε...

καίσαρας caesar απο τον κισσό
το ρήμα κύσσω αγκαλιάζω φιλώ

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...

Πολύ πιθανόν...η άμμος φιλά (αγκαλιάζει) την πόλη ... όπως μας έβλεπαν οι Πολυρρήνιοι Κυσσ-αμμος.

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Unknown είπε...

Ο ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ ονομαστηκε ετσι επειδη μετα την κατακτηση της Κρητης απο τον Νικηφορο Φωκα και το μοιρασμα των περιοχων για διοικηση ...ανατεθηκε στον ανηψιο του νικηφορου τον Ιωαννη ΦΩΚΑ .....Δηλαδη η περιοχη που διοικουσε αυτος που η γενια του ηταν απο κορωνα (Βασιλικη γενια )...Γενια ΑΠΟ-ΚΟΡΩΝΑ ...ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ !!!

Παντελής Βλαχάκης είπε...

Στο Ομηρικό λεξικό του Απολλώνιου του Σοφιστου (το αρχαιότερο του κόσμου) ο Απολλόvιος σελίδα 171 αναφέρει πόλη:
Σάμος = πόλη εν Κρήτη…. επωμένως στην Ομηρική εποχή η Κίσσαμος λεγόταν απλά Σάμος πότε όμως και γιατί προσετέθει το ΚΙΣ?

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...

Αγαπητέ Παντελή μιας και το ενδιαφέρον μας είναι κοινό για την ετυμολογία της λέξης Κίσαμος και δεχόμενος οτι την πόλη μας ενδεχομένως να την έλεγαν Σάμος μιας και κάπου αναφέρει ο Απολλώνιος την πόλη εν Κρήτη και προσθέσαμε το (κισ) μετά η έρευνα έχει δείξει οτι δεν έχει βρεθεί τέτοιο νόμισμα στις ως και σήμερα ανασκαφές..Άρα μια πόλη δίχως δικό της νόμισμα μάλλον δεν θα ήταν πόλη αλλά περιοχή..πράγμα που τα ευρήματα συνηγορούν. Θεωρώ οτι η ελληνιστική πόλη της περιοχής ήταν η Ελαία η οποία όμως ήταν δυτικότερα της σημερινής προς τον Τράχηλα κάπου. Η σημερινή περιοχή της Κισάμου δεν έχει δείξει πολλά ελληνιστικά ή Μινωικά ευρήματα και μάλλον ήταν μια εύφορη πεδιάδα που την αγκάλιαζε η θάλασσα της φιλούσε η θάλασσα υπό τα άγρυπνα μάτια των Πολυρρήνίων. Ρωμαϊκή Κίσαμος φυσικά υπάρχει...γιατί οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν το όνομα που άκουσαν απο τους φίλους Πολυρρήνιους ονομάζοντας την νέα πόλη Κίσσαμος. Πάντως ευχαριστώ για τις πληροφορίες και η φυσικά η έρευνα συνεχίζεται

Παντελής Βλαχάκης είπε...

Αξιότιμε κύριε Παπαδάκη, Η κίσσαμος (Σάμος) ήτο αυτόνομη πολιτεία με δικό της νόμισμα το όποίο στην μια όψη εικονιζόταν Δελφίνη και στη άλλη τα κεφαλιαία γράμματα ΚΙΩ δεν θυμαμε αν ήταν σε αυτή τη σειρά το είδα στο μόλις τη δευτέρα μπου μας πέρασε αλλά τώρα πρωσπαθώ αλλά δεν το βρίσκω ξανά


H Κίσσαμος Οφείλει την ονομασία της στην ομώνυμη αρχαία πόλη της Κρήτης, η οποία ήταν αυτόνομη και έκοβε δικά της νομίσματα.

https://greek_greek.enacademic.com/220181/Κίσσαμος

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...

Θα συμφωνήσω στις αρχαίες αναφορές, αλλά ως εκεί, όπως ξέρετε εργάζομαι στην υπηρεσία εδώ και 30 χρόνια. Δυστυχώς ο Θεοφανίδης έκανε λάθος δεν υπάρχει τέτοιο νόμισμα και αν υπάρχει βρέθηκε μόνο μια φορά, οπότε αυτόματα θεωρείτε εμπορικό νόμισμα μιας άλλης περιοχής. Η αλήθεια είναι οτι στις 40 και πλέον ανασκαφές που έχω βρεθεί αλλά και ιδιαίτερα στους πρώτους Ελληνιστικούς τάφους που ανοίξαμε δεν βρήκαμε αυτό το νόμισμα αντίθετα βρήκαμε πολλά της Πολυρρήνιας. Αυτό θα πρέπει να μας παραξενέψει λίγο..εντούτοις δεν χάνουμε το κουράγιο μας..Ναι υπήρχε περιοχή Κίσαμος μένει να αποδείξουμε αν υπήρχε Ελληνιστική πόλη Κίσαμος μιας και Ρωμαϊκή υπήρχε.

Υ.Σ το νόμισμα που βρέθηκε τότε και το απέδωσαν στην αυτόνομα Κρητη δεν υπάρχει για το ΥΠΠΟ ..
http://sadentrepese.blogspot.com/2019/07/blog-post_54.html